ZOUT
We staan er niet bij stil als we een pak zout kopen in de winkel, maar
zout is onontbeerlijk voor de mens. Steden en beschavingen dankten hun
rijkdom aan de aanwezigheid van en de handel van zout. Salzburg, Tuzla
in Bosnië ( Tuz is Turks voor zout). De zoutmijnen van Wieliczka
in Polen waren reeds in vorige eeuwen toeristische bestemmingen die
grootheden zoals Goethe en koningen van alle Europese vorstenhuizen
bezochten. Zelfs nu nog brengen karavanen kamelen zout van de Taoeni
zoutlagen in de Sahara 700 km verder naar Timboektoe in Mali. Vandaar
wordt het zout per boot getransporteerd naar buurlanden waar het zout
gebruikt wordt als likstenen voor het vee. Voor de onafhankelijkheid
bewaakte het Vreemdelingenlegioen de karavanen die tot 2000 kamelen,
elk geladen met 150 kg zout, telden tegen bandieten. Toen Palestina
in de jaren 30 van vorige eeuw nog een Brits protectoraat was, moest
het Brits leger optreden tegen Bedoeïen die zout smokkelden van
de Dode Zee naar Jeruzalem. De aanwezigheid van zout en de controle
op de zouthandel was een voorwaarde voor het ontstaan en de bloei van
menselijke beschaving in droge gebieden.
Toeristen die naar woestijnen reizen krijgen de raad om voldoende te
drinken en voldoende zout in te nemen. Triatleten en marathonlopers
krijgen de raad om voldoende te drinken. Het zoutgehalte in het bloed
moet een constant niveau behouden. Bij uitdroging geraakt dit evenwicht
verstoord, wat tot ernstige gevolgen kan leiden en zelfs de dood. Sinds
de dood van enkele rekruten tijdens marsoefeningen, heeft het Amerikaans
leger zijn voorschriften voor het drinken tijdens fysieke inspanningen
aangepast. Ook teveel drinken verstoort het evenwicht van zout in de
weefsels van het lichaam. Als je meer drinkt dan het lichaam kan uitscheiden,
verlaagt de concentratie zout in het bloed en de weefsels en worden
de chemische processen in hersencellen danig verstoord. Uiteindelijk
gaan de hersencellen zwellen en drukken tegen de schedel. Deze beschadigingen
kunnen dodelijk zijn.
Vroeger wist men niet precies waarom het menselijke lichaam (en vee)
zout nodig had, wel dat het onontbeerlijk was voor het overleven van
mens en dier. Zout was dan ook kostbaar. In afgelegen streken in het
noorden van Ethiopië zijn blokken zout, nog steeds een betaalmiddel.
In 2000 werd er wereldwijd 210 miljoen ton zout geproduceerd. Met bijna
50 miljoen ton zout, is de USA de grootste producent van zout.
Informatie bij de foto’s:
In Bolivia, Peru, Oeganda, Senegal en Bali wordt zout nog op ambachtelijke
manier ontgonnen. De salar de Uyuni in Bolivia is één
van de grootste reserves zout in de wereld. In Peru is een piepklein
bronnetje zoutrijk water in de buurt van Cuzco verantwoordelijk voor
een adembenemende spektakel. Net zoals de Inca’s oogsten de dorpelingen
van Salinas nog steeds zout via verdamping van het zoutrijke water op
de eeuwenoude terrassen. De invoer van goedkoop buitenlands zout bedreigt
deze economische activiteit. In Katwe, Oeganda, graven jongemannen urenlang
zoutblokken op van de bodem van een kratermeer van een gedoofde vulkaan.
Omdat kleine wondjes die in contact komen met het zoute water, verschrikkelijk
veel pijn doen, moeten de “gravers” zich beschermen tegen
het zoute water. Met Pattex kleven ze rubber van oude binnenbanden over
de wondjes. Het zout vreet aan hun huid maar het is de enige manier
om aan het zout op de bodem van het meer te geraken. Het Lac Rose in
Senegal dankt zijn naam aan de kleur van het water door het hoge zoutgehalte.
Op Bali gebruikt men zeewater en de tropenzon om zout te produceren.
Het zoute zeewater wordt eerste gefilterd om een geconcentreerde zoutconcentratie
te krijgen. Die wordt dan in pannen op het strand of in overlangs doorgezaagde
stammen van palmbomen aan de zon blootgesteld totdat uiteindelijk enkel
zout overblijft.
Karl Deckers
Uittreksel uit reisverslag Oeganda
De afgelopen dagen heb ik doorgebracht in Katwe, een dorp niet ver
van de grens met Congo aan de oevers van Lake Edward. De inwoners van
het dorp halen hun inkomen voornamelijk uit een nabijgelegen kratermeer
waar zij zout winnen. Dit zout wordt geëxporteerd naar de buurlanden
Kongo, Tanzania, Rwanda en wordt voornamelijk gebruikt als liksteen
voor vee of in de leerindustrie om huiden te drogen. De zoutwinning
gebeurt op een ambachtelijke wijze. In pannen wordt het water van het
meer verzameld en men laat dan de zon haar werk doen. Omdat de zon nodig
is, is de zoutwinning seizoensarbeid dat vooral tijdens het droge seizoen
plaatsvindt. In het droge seizoen is de concentratie van het zout in
het water zo hoog dat de huid van de personen die in het zoute water
werken wordt aangetast. Ieder wondje dat in contact komt met de zoute
oplossing is een nachtmerrie voor de zoutmijners. Vooral de mannen die
de zoutkorsten van de bodem van het meer halen hebben het hard te verduren.
Zij staan urenlang tot hun middel in het meer. Waar de zoutkorsten zijn
verwijderd ontstaan in het meer diepere gedeelten met scherpe randen
waar de arbeiders zich aan kwetsen. Om deze wonden te beschermen tegen
het zout hebben ze hier een Afrikaanse oplossing gevonden. De open wonden
worden ingestreken met Pattex en daarna afgedicht met stukjes plastic.
Sommige mannen zijn een uur bezig met het afdichten van wonden. Daarna
trekken ze een paar kousen aan en als laatste beschermingslaag bevestigen
ze een stuk rubber van een binnenband over hun scheenbeen. Het schoeisel
dat zij gebruiken zou bij ons lang op het stort zijn beland. Sommige
gebruiken laarzen waarvan de scheuren op verschillende plaatsen zijn
dichtgenaaid. Per 100 kg zout die ze zou bovenhalen krijgen ze tussen
de 5000 en 6000 Ush. (2000 Ush is 1US $). De mannen die de trucks laden
krijgen 700 Ush per 100 kg.
Hoewel Katwe zijn “rijkdom” aan het zout te danken heeft,
is het stadje toch in verval. Een fabriek om het zout geschikt te maken
voor menselijke consumptie ligt al enkele jaren stil. Iedere blanke
die dan ook iet of wat meer dan normale belangstelling toont voor de
zoutwinning wordt dan ook beschouwd als een mogelijke Europese investeerder
die de fabriek wil heropstarten. Ik heb veel mensen moeten teleurstellen.
Karl Deckers
